Problemas sexuais

A incidencia e prevalencia dos problemas de desexo son difíciles de establecer. Diferentes estudos e autores non coinciden, sobre todo por diverxencias nos criterios diagnósticos, e confúndense con frecuencia os cadros de falta de desexo e as aversións sexuais. No que si hai consenso é en que a ausencia de desexo é o problema sexual máis frecuente na muller e que, até a data, a falta de desexo afecto máis ás mulleres (con prevalencia, segundo autores, entre o 22% e o 51% da poboación feminina) que ao home (con prevalencia, segundo autores, entre o 10% e o 15% dos homes).

As persoas que teñen este problema adoitan formular escusas para evitar unha relación sexual coa súa parella. Case nunca se deitan á vez que a súa parella, sempre teñen algunha escusa pendente: recoller a cociña, un programa moi interesante na tele, un traballo urxente... En ocasións esa fuxida suponlles un sentimento de culpa, por non dar resposta a un compromiso implícito e aumentan os nervios na medida que se dilata o encontro. Pode ser un trastorno de toda a vida (primario) ou adquirido (secundario), xeneralizado (con todas as parellas) ou situacional (cunha parella específica).

No desexo sexual inhibido a falta de sentimentos eróticos leva a ver a relación sexual como un feito desagradable, incluso un castigo. Este problema é xeneralizado cando non existe interese sexual cara a ningunha persoa nin circunstancia, e situacional si non aparece interese pola parella, pero a persoa sente estimulada ante outras persoas ou ante a masturbación. Algunhas veces, máis que un desexo inhibido, pode existir simplemente unha discrepancia nos niveis de interese sexual entre os dous membros da parella, que posúen niveis de interese dentro do límite normal.

A queixa sobre a falta de desexo sexual é moi común. Como causa máis frecuente noméase o alto grao de tensión ao que as persoas ven sometidas na vida cotiá, onde todo adoita estar programado, menos o goce sexual e a relación de intimidade coa parella.

Causas

As obrigacións domésticas

A vida doméstica ten os seus condicionantes e a teórica equidad de xénero, en que homes e mulleres comparten dereitos e obrigacións, funciona máis de portas para fóra que na intimidade do fogar. Estas reminiscencias do modelo patriarcal constitúen a base dese conflito de rol e fan que moitos homes sentan inseguros no seu papel e defraudados por non ter unha muller que lles resolva a cuestión doméstica. As mulleres, polo seu lado, quéixanse da súa dobre función. En especial, as que teñen maior cualificación laboral e independencia económica expoñen con claridade a súa falta de entusiasmo ante unha convivencia de parella, temendo a carga que supón a responsabilidade doméstica, da que tantos homes saben ben como escaquearse. Datos do Instituto da Muller sobre a repartición de tarefas domésticas apuntan a que o home dedica de media 1 hora e 32 minutos ás tarefas domésticas, fronte ás 4 horas 2 minutos que dedica a muller ao día.

Pero, a que vén todo isto? non estabamos a falar de desexo sexual inhibido? Certamente, pero esta é unha das cuestións máis recorrentes en terapia sexual cando se trata a falta de desexo. Cremos, por tanto, que vale a pena dedicar unhas liñas a reflexionar sobre o máis inmediato, que ás veces de tan próximo nin nos decatamos, pero que representa unha gran influencia na nosa vida sexual.

Problemas de relación e mala elección da parella

Outras veces, a falta de desexo débese a problemas de relación como cando algún dos membros da parella non sente intimamente vinculado ao compañeiro. Hai persoas que teñen graves dificultades para vincularse emocionalmente, a proximidade asústalles e a fusión que supón o acto sexual dálles vertixe. Estas persoas adoitan ter relacións tormentosas, con grandes rifas e reconciliacións, sen que exista ningunha lóxica, posto que o vaivén emocional débese á necesidade interna de proximidade e afastamento.

Non se debe confundir a ausencia temporal de ganas de ter relacións sexuais coa falta de desexo sexual, que é un trastorno con raíces físicas e/ou psicolóxicas

Noutras parellas sucédense as loitas de poder, a parella na que parece que se está casado o un contra o outro, en lugar de co outro. En lugar de sumar, restan. Están en pugna continua e a súa casa non é o seu fogar, senón un campo de minas ante o que non se pode baixar a garda. Nestas condicións é un milagre que floreza o desexo sexual. Nestes casos poden aparecer episodios intermitentes de desexo sexual inhibido. Outra das causas da falta de desexo é a elección inadecuada de parella. Aínda que nos pareza incrible, algunhas persoas emparéllanse e casan xusto con aquelas que non lles esperta ningunha paixón. Non podemos esquecer que paixón implica apetito, desexo vehemente dunha cousa e tamén sufrimento. Moitas persoas non están dispostas ao sufrimento que supón a paixón porque se non se ansía apaixonadamente, a perda, se chega, non é un trauma. En moitas ocasións, as persoas adoitan sufrir algún desengano amoroso e asocian ás persoas atractivas desde un punto de vista sexual, como perigosas, e que poden facerlles sufrir.

Educación sexual inadecuada ou experiencias traumáticas

A educación sexual inadecuada, con actitudes negativas e manifestacións sexofóbicas, con temor ao pecado e o sexo asociado ao sucio xera un terreo difícil para a expresión saudable da sexualidade porque obstaculizan a imaxinaría erótica, antesala do desexo sexual.

As experiencias sexuais traumáticas e negativas, como o abuso sexual na infancia, a violación, o acoso sexual e outros atentados contra a liberdade sexual poden ter unha incidencia importante nalgunhas faltas de desexo. Cabe sinalar que os abusos sexuais na infancia sófrenos tanto nenas como nenos e poden ter repercusións negativas na idade adulta do home e a muller.

Tratamento

Os problemas de desexo sexual inhibido adoitan necesitar de atención sexolóxica, que inclúe traballar factores de predisposición, relacionados coa historia erótica e a educación sexual, así como outros que teñen que ver con aspectos máis profundos e están relacionados ben cos vínculos cos pais e nais ou co medo a comprometerse nun plano emocional.

A falta de desexo adoita ter unha repercusión importante na relación de parella, sobre todo si é o home o que padece esta carencia. A muller pode sentirse rexeitada e pouco atractiva, provocándolle unha gran inseguridade con respecto á relación. Os homes adoitan levar mellor esta situación grazas a que os estereotipos de xénero propician unha visión da muller menos disposta a gozar do sexo, mentres que o home adoita aparecer máis disposto. É moi importante falar coa parella desa diminución do desexo, deixando claro que non ten nada que ver con que se lle atope menos atractiva e perdeuse interese pola relación.

Abordar as vías de pracer

Para abordar a falta de desexo sexual é fundamental traballar as vías do pracer. A modo explicativo, podemos pensar que existen unhas vías neuronais relacionadas co pracer e o desexo sexual. E para que todo funcione ben, o tránsito do desexo ao pracer ten que ser un atractivo camiño cheo de gratos estímulos, como se supón que debería ser o encontro erótico. As persoas que teñen problemas de desexo non atopan o camiño. E cando o atopan, está infestado de saboteadores obstáculos. Chámese culpa, sensacións estrañas de malestar, de abafo... En lugar de gozar dunha bela paisaxe, enfróntanse co temor do túnel imprevisto e atafegante. O tratamento supón, metaforicamente, saír do túnel e recuperar, ou gozar por primeira vez, dunha sexualidade fluída e pracenteira en toda a súa extensión: desexo, excitación, orgasmo e resolución.

Non se debe confundir a ausencia temporal de ganas co problema sexual ao que facemos referencia. Considérase un trastorno cando a falta de desexo é persistente e recorrente e sucede desde fai polo menos 6 meses.

O paso por momentos puntuais e temporais non debe angustiarnos, pero veñen moi ben os reforzos positivos e dedicar un tempo a consentirnos e coidarnos. Cada un ten a súa propia fonte de pracer. Unha masaxe, unha cea á luz das velas, un paseo polo campo, ir á barbaría ou un bo baño aromático son pequenos detalles que cargan a nosa enerxía e achégannos pequenas doses de pracer, que tamén son unha vacina contra a depresión e a angustia. E, ademais deses reforzos, é necesario favorecer a inclinación erótica facilitándolle estímulos axeitados.

A diminución temporal nas ganas de manter relacións sexuais ou de masturbarse é normal. Sobre todo debido ao exceso de actividade, a estar convalecente dalgunha doenza, a disputas entre parellas ou a calquera outra circunstancia. Ou sinxelamente pódese pasar por períodos de menor apetito, como nos ocorre coa comida.

A persoa con falta de desexo non percibe o goce da relación sexual e a sabotea de maneira inconsciente con mil inconvenientes. E teno fácil, porque nesta sociedade temos unha sobrecarga de estímulos cun tempo limitado: traballo, tarefas domésticas, coidados persoais, compras, atención aos fillos, relacións sociais, compromisos familiares, viaxes, cine, música, lectura, videoxogos, televisión acotío e ademais, computadores conectados a Internet. Quen ten tempo para o sexo? Hai demasiadas cousas que facer.

Así ve a vida a persoa con falta de desexo, que ten tempo para todo, menos para manter relacións de intimidade sexual con outra persoa ou con ela mesma, privándose dun don, dun privilexio da natureza humana e privando á persoa que ama da complicidade que supón compartir o pracer sexual.

A aversión sexual alcanza non só o rexeitamento de contacto non só xenital, evítanse as mostras táctís de agarimo e mesmo o contacto amistoso

E ocorre que hai malestar para a persoa que o sofre e para a parella. Para combatelo, o primeiro paso é querer superalo, xa que se se está disposto a educar o desexo e explorar as sensacións, aos poucos vanse descubrindo modos e maneiras de que entren ganas dun encontro sexual. Unha forma é ler literatura erótica, ver películas, utilizar a imaxinación ou ter fantasías. A dose e o contido deses estímulos é inversamente proporcional á inhibición que a persoa teña, posto que se a inhibición é moi grande, pode resultar contraproducente e atopar os estímulos desagradables. Por esta razón ten que ser un camiño suave, onde o sexólogo acompaña para axudar e quitar os medos, sendo consciente das necesidades e condicións do paciente e facilitándolle que se dea conta do seu auto limitacións á vez que se lle mostran as súas potencialidades.

Tratamento con testosterona

Relacionouse a testosterona, considerada unha hormona tipicamente masculina, co mantemento do desexo e a resposta sexual feminina. En especial cando esta falta de resposta sexual coincide coa aparición da menopausa. Algúns especialistas recomendan o tratamento con parches de testosterona para mellorar o desexo e prolongar a vida sexual das mulleres que presentan un trastorno de desexo sexual hipoactivo. No entanto, os resultados dos estudos financiados pola industria farmacéutica foron contestados por outros profesionais que consideran que as respostas obtidas coa medicación, nas que as mulleres pasaban a ter de 3 a 5 relacións por mes de media, non xustifican os seus efectos adversos. Entre eses efectos destacan a alteración dos niveis de colesterol, o desenvolvemento esaxerado da musculatura, cambios de voz ou acne, ou presenza de vello na cara e outras partes do corpo.

Neste sentido, sinalouse que a clave para garantir a seguridade atópase en establecer unha dose mínima eficaz, posto que a administración de testosterona supón unha terapia de substitución que tenta restablecer o equilibrio hormonal natural. Se se pasa o nivel máximo, xorden os efectos adversos.

Se se toman en consideración estes efectos secundarios, as pacientes requirirían dunha vixilancia que incluíse, como mínimo, un exame sobre a aparición ou empeoramento de hirsutismo (presenza de vello), acne ou masculinización (como cambio de voz ou crecemento do clítoris), un exame de mama e a extracción dunha mostra sanguínea para valorar as graxas e glicosa e unha análise da función hepática.

O tratamento integral de calquera problema sexual supón ter en conta todos os recursos, incluídos os farmacolóxicos. Resulta fundamental un diagnóstico personalizado para beneficiarse de todos os recursos cos mínimos efectos secundarios. Por agora parece que o tratamento con testosterona non é a primeira opción ante unha falta de desexo feminino, máxime cando na maioría dos casos este trastorno pode ter causas psicolóxicas e propias da relación de parella.