A sexualidade nas diferentes etapas da vida e en situacións especiais

A menopausa identifícase cun punto de inflexión na vida da muller. É un acontecemento na historia persoal de cada muller, na que interveñen unha serie de cambios hormonais que van provocar alteracións de gran repercusión na súa fisiología corporal. Por sorte, as connotacións negativas están en declive. Aquelas que até hai pouco tempo relataban a chegada a esta situación como a transición a dous feitos dramáticos: o comezo da vellez e a imposibilidade da maternidade. Hoxe, en pleno século XXI, os papeis cambiaron. A muller debe vivir a menopausa como unha etapa natural, que lle ofrece novas posibilidades e permítelle gozar da sexualidade sen tomar precaucións para evitar un embarazo non desexado.

Con frecuencia utilízanse como sinónimos as palabras menopausa e climaterio, aínda que o seu significado non é o mesmo. O termo menopausa refírese especificamente ao momento en que cesa a menstruación, que se presenta a unha idade aproximada de 50 anos (dous anos antes ou dous despois). Si aparece antes dos 40 anos falamos de menopausa precoz, e de menopausa tardía cando se atrasa até despois dos 55. Pola súa banda, o termo climaterio fai referencia ao período anterior e posterior á presentación da menopausa, e ten unha duración que oscila entre 5 e 15 anos.

A función ovárica non se interrompe de forma brusca, senón que, polo xeral, diminúe con lentitude. Coa perda desta función, hai un descenso de estrógenos que é o motivo da irregularidade dos ciclos menstruais e da súa retirada (data da menopausa). Dun modo xenérico podemos denominar como síntomas propios do climaterio os sofocos e sudación, a diminución da masa ósea e a atrofia uroxenital.

Síntomas de climaterio

• Os sofocos. Aparecen nos dous anos posteriores á menopausa, pero no 25% das mulleres poden persistir até 5 anos ou máis. Experiméntanse como repentinas e inesperadas explosións de calor que a maioría das mulleres localiza nos brazos, o peito, a cara e o pescozo. Cando ocorren de noite (sofocos nocturnos) poden dificultar o soño e provocar cansazo desde o inicio do día e irritabilidad. - Perda de masa ósea. A osteoporose afecto a un gran número de mulleres e provoca aumento da fraxilidade ósea e é, en gran medida, responsable das numerosas fracturas que suceden nesta época, sobre todo de cadeira, columna e boneca. - Atrofia e sequedad da mucosa vaxinal con acortamiento e estrechamiento de devandito órgano. Isto pode provocar dor durante o coito (dispareunia) e descenso acusado da actividade sexual. Con todo, numerosos estudos demostraron que a muller que antes da menopausa gozou dunha sexualidade pracenteira e seguiuna mantendo ao longo do climaterio consegue unha boa lubricación vaxinal, posto que a propia actividade optimiza a circulación vaxinal.

Algúns síntomas que percibe a muller ser relacionan dunha maneira errónea coa perda de interese sexual durante a menopausa

Outros síntomas asociáronse de maneira errónea á menopausa, posto que non se demostrou relación algunha co descenso de estrógenos. Entre estes destacan:

• Os cambios no estado de ánimo con trastornos do soño, irritabilidad e ansiedade, sentimentos depresivos, cambios no humor, etc. En realidade, todo isto é máis oportuno relacionalo cos acontecementos que lle toca vivir á muller neste momento da vida. Chega a unha idade bastante adulta, no que se modifica polo xeral a estrutura familiar coa saída do último fillo do fogar. En realidade estes síntomas estarían máis relacionados coa sensación do niño buxán que coa menopausa.
• A perda de interese sexual. Está inxustificada a súa asociación coa menopausa. Non hai ningunha razón científica que avale a relación causa-efecto. Ademais, numerosos estudos demostran que o factor que determina con maior peso a ausencia de actividade sexual na muller maior é a falta de compañeiro, algo que a esta idade comeza a ser frecuente.
• O incremento do risco de padecer enfermidades cardíacas e circulatorias. Este é un tema controvertido e en discusión. Con todo, a causa destes trastornos non é achacable ao déficit de estrógenos. Si o é a enfermidades frecuentes a esta idade como a diabetes, a hipertensión arterial, o aumento do colesterol, ou hábitos como a vida sedentaria, obesidade, o tabaquismo e propio envellecemento.
• Durante varios anos utilizáronse suplementos de estrógenos sós ou con progestágenos para tratar á muller durante a menopausa, mediante a chamada Terapia Hormonal Sustitutoria (THS). En xaneiro de 2004 a Axencia Española do Medicamento, de acordo con outras Axencias Europeas de Medicamentos, difundiu unha nota informativa aconsellando a restrición no uso da THS, porque aínda que a curto prazo o seu uso é favorable para o tratamento dos síntomas climatéricos que afectan negativamente á calidade de vida da muller, o seu emprego a longo prazo leva importantes contraindicaciones: aumento do risco de cancro de mama e endometrio, así como infarto de miocardio, trombosis venosa e infarto cerebral. Ademais, a THS non demostrou ser unha terapia de primeira liña na prevención de osteoporose. Para a muller que está a ser tratada con THS aconséllase utilizar a dose mínima efectiva durante o tempo máis curto posible.

Non é o fin da vida erótica

A menopausa e o climaterio supoñen só o final da capacidade reprodutiva, pero a vida erótica e sexual non termina con eles. Son unha etapa máis da vida que se pode gozar con plenitude, mantendo unha óptima saúde sexual, gozando do sexo, do amor e a paixón. Moitas mulleres gozan máis intensamente da súa actividade sexual neste período porque perden o medo ao embarazo e é fácil que a relación de parella mellore, posto que os cambios experimentados no home modifican o seu 'urxente impulso sexual' e invisten máis tempo en realizar caricias á súa parella.

Esta fase revélase para moitas parellas heterosexuais como un dos períodos máis felices da harmonía sexual. Desvinculados do binomio sexo-procreación, poden vivir as relacións sexuais con máis liberdade que nunca: o único que se persegue é o pracer recíproco, expresar o agarimo e o desexo que sente polo outro.

A utilización de lubricantes vaxinais agora pode resultar moi útil e é un recurso que adoita potenciar o xogo erótico. Non podemos esquecer que non só o coito é fonte de pracer sexual. Ademais dos xenitais, hai outras partes do noso corpo capaces de facernos gozar e isto é máis manifesto segundo vanse cumprindo anos.